Na de mislukking van de Polar Lander-missie werd door de Nederlandse afdeling een artikel getiteld "Mars verdient meer" aangeboden aan de vijf landelijke dagbladen en aan het Rotterdams Dagblad en het Parool. Het Algemeen Dagblad durfde het aan en plaatste het artikel vrijwel ongewijzigd als belangrijkste stuk op de opiniepagina. De titel was gewijzigd in "En dan nu: een mens op Mars" maar ook die vlag dekte de lading. Hier volgt de originele versie:

"Mars verdient meer"

Critici van de bemande ruimtevaart beweren vaak dat alle taken van astronauten beter en goedkoper uitgevoerd kunnen worden door robots. Ze hebben in zoverre gelijk dat bemande ruimtevluchten niet goedkoop zijn. Maar bij de effectiviteit van machines zijn, zeker na de tragische fiasco's van de Climate Orbiter, de Polar Lander en de microsondes Scott en Amundsen, wel wat vraagtekens te stellen.

Zoals bekend verongelukte de Climate Orbiter door onduidelijkheid over de gebruikte eenheden: meters of voeten. Tijdens een vijf maanden durende vlucht zouden astronauten dat misverstand wel een keer aan de orde stellen, en anders op grond van eigen waarnemingen tijdig alarm slaan.

Het is nog onduidelijk wat er mis gegaan is met de Polar Lander en misschien zullen we dat ook nooit weten. De kans is groot dat de lander veilig op Mars staat, maar worstelt met technische problemen: de antenne staat niet op de Aarde gericht en wellicht staat de hele sonde in een soort slaapstand. Astronauten zijn weliswaar elke dag een uur of acht in een slaapstand, maar kunnen elkaar daarbij afwisselen; het richten van een antenne is geen probleem dat dagen hoeft te duren.

Er zijn meer redenen waarom een bemande Marsvlucht oneindig veel interessanter zou zijn dan onbemande missies. Een grotere vrijheid bij het kiezen van de landingsplaatsen bijvoorbeeld.

Robotsondes als Pathfinder en Polar Lander zijn behoorlijk slim; ze kunnen geheel zonder ingrijpen van het vluchtleidingscentrum een landing uitvoeren in een onbekend gebied. Dat moet ook wel want Mars is op dit moment veertien lichtminuten van de Aarde verwijderd; een verzoek van de lander om instructies levert pas een half uur later antwoord op en dat duurt te lang als het oppervlak snel nadert.

Toch zijn er grenzen aan de slimheid van ruimtevaartuigen, zoals ook blijkt uit de problemen met de Polar Lander. De vluchtleiding durft het daarom niet aan een landing uit te voeren in terrein dat ook maar enig relief vertoont. Dat is jammer voor de wetenschappers, want juist bergen, kloven en kraters zijn voor geologen, exobiologen en scheikundigen het meest interessant. Maar het is ook jammer voor het grote publiek. Dat heeft na de beelden van de Vikinglanders uit de jaren zeventig en van de Pathfinder twee jaar geleden de indruk gekregen dat heel Mars een grote, saaie, met rotsblokken bezaaide woestijn is. Terwijl er op Mars toch ook bergen zijn van 27 kilometer hoogte, een Grand Canyon zo groot als Europa, kilometers hoge kliffen, een enorm labyrint, terreinen als Zwitserse kaas en ontelbare kraters.

Mensen zijn echter veel flexibeler dan machines. Astronauten hoeven niet een half uur te wachten op instructies als zich onverwachte omstandigheden voordoen. Buzz Aldrin, de piloot van de Apollo 11, vloog gewoon nog even verder toen hij zag dat de landingsplaats bezaaid was met grote rotsblokken. Met mensen aan het stuur kunnen er gedurfdere landingsplaatsen gekozen worden.

Astronauten kunnen ook een veel groter gebied onderzoeken dan robots. Sojourner, het beroemde Marskarretje dat twee jaar geleden de hele wereld in zijn ban hield, legde in drie maanden tijd zo'n vijftig meter af. Een astronaut, zelfs met zware bepakking, doet daar een minuut over. De reden is simpel: bij elke hobbel in het terrein moest Sojourner advies vragen aan de Aarde. Een mens is toegerust met twee uitstekend samenwerkende systemen voor het waarnemen en het voortbewegen: de ogen en de benen. Langere afstanden kunnen worden afgelegd per jeep. Nog verder afgelegen streken kunnen bezocht worden met behulp van onbemande ballonnen of op afstand bestuurde vliegtuigen.

Misschien wel de belangrijkste reden om mensen te sturen is dat we zelf mensen zijn. Robots kunnen mooie foto's maken; ze kunnen zelfs, zoals met de Polar Lander het plan was, geluiden laten horen van een andere wereld. Maar ze kunnen zich niet verwonderen of gefascineerd raken; ze kunnen ons nooit vertellen hoe Mars voelt, hoe het is om op Mars te zijn. We sturen tenslotte ook geen sondes naar de Zuidpool, of naar de top van de Mount-Everest.

Mars is van alle planeten die we kennen degene waar mensen het gemakkelijkst zouden kunnen "aarden". Mercurius is afwisselend loeiheet en ijskoud, Venus is een giftige, kokende hel, de Maan is grijs en doods, en de schemerige ijsklompen die om Jupiter cirkelen hebben alleen een mooi uitzicht. Mars daarentegen kent veel verschijnselen die ons bekend voorkomen. Er zijn poolkappen die groter en kleiner worden met de seizoenen, er zijn duinen gevormd door de wind, er is rijp, er is nevel, er zijn zelfs droge rivierbeddingen uit een natter verleden.

De Rode Planeet mist alleen de zuurstof en het overvloedige water die de Aarde tot zo'n aangename verblijfplaats maken. Maar het is niet ondenkbaar dat ook daar op de langere termijn wat aan te doen is. We zullen het nooit weten als we het niet onderzoeken. Het rechtvaardigt zeker een intensievere bemoeienis met Mars dan het eens in de twee jaar sturen van een ondergefinancierd robotje, dat na de landing niet thuis geeft.

Een voorwaarde is wel dat er meer gedaan wordt op Mars dan het plaatsen van vlaggen en voetstappen. Na vijf maanden in een klein ruimteschip blijft de bemanning waarschijnlijk ook liever zo'n anderhalf jaar. Ze zullen zich in die tijd niet vervelen, en wij, de thuisblijvers, zullen elke stap ademloos volgen.

Een bemande vlucht is uiteraard niet goedkoop. Maar het absurde prijskaartje van 450 miljard dollar, dat tijdens de regering-Bush aan een bemand Mars-project werd bevestigd kan daar inmiddels vanaf gehaald worden. Voor dat plan, waarvoor eerst een soort Starship Enterprise gebouwd moest worden, zijn inmiddels zinniger alternatieven bedacht, zoals het Mars Direct-plan van Robert Zubrin. Diens idee behelst een aanzienlijke reductie van het gewicht dat aan de aardse zwaartekracht ontworsteld moet worden: zuurstof en brandstof voor de terugreis kunnen op Mars zelf geproduceerd worden, in plaats van alles gedurende de hele reis "mee te sjouwen".

De kosten worden daardoor met bijna een factor tien teruggebracht. Vijfig miljard klinkt nog steeds als een hoog bedrag. Toch is het niet meer dan wat er dit voorjaar in een paar weken tijd in Joegoslavie werd kapotgegooid. Het is slechts een tiende van de Nederlandse staatsschuld. Het is een fractie van wat er dagelijks op de beurzen verhandeld wordt. Het is de helft van het spaargeld van Bill Gates.

De bekendste dooddoener van de critici is: laten we eerst onze problemen op Aarde oplossen voor we zoveel geld de ruimte in schieten. Maar we zullen geen eind maken aan honger, oorlog, vervuiling en armoede door op Aarde te blijven. Een deel van de oplossing kan wel eens op Mars liggen.