Sinds de plannen van de Amerikaanse president het roer bij NASA omgooide richting een terugkeer naar de Maan en een verdere ontdekking van het heelal via Mars, ligt het voortbestaan van de Hubble Ruimtetelescoop onder vuur.

Door de plannen van Bush moet er bezuinigd worden op andere zaken en de Hubble is het kind van de rekening geworden. Dit 'oog' van ons mensen op het heelal, dat ons in de afgelopen 14 jaar zulke schitterende beelden ook vooral ook inzichten heeft gegeven in het heelal, mag niet meer door een service vlucht van een Ruimteveer een levensverlengende upgrade ondergaan.

De Hubble was ontworpen om door astronauten onderhouden te worden. En dat is ook al vier keer gebeurd. De onderdelen voor de volgende servicebeurt, die dit jaar met een ruimteveer had moeten plaats vinden, zijn reeds lang klaar voor verzending. De astronauten zijn bereid om te gaan, maar O'Keefe, tot voor kort hoogste baas van de NASA, was van mening dat een vlucht naar de Hubble de astronauten te veel in gevaar brengt en daarom niet uitgevoerd mag worden.

Maar wat heeft dit nu te maken met de Mars Society? Per slot van rekening hangt die telescoop daar leuk, maakt prachtige platen, ook van Mars, maar verder? Wel, de Mars Society is vorig jaar als eerste op de bres gesprongen voor de Hubble, omdat wij van mening zijn dat het gevaarvermijdende gedrag van de NASA, indien men geen servicevlucht naar de Hubble meer durft te ondernemen, in feite inhoudt, dat wij ook nooit meer terug zullen gaan naar de Maan. Laat staan naar Mars. Immers beide ondernemingen zijn een aanzienlijke factor meer gevaarlijk voor de desbetreffende astronauten, dan een vlucht naar de Hubble.

Daarnaast is de Hubble een begrip voor mensen ver buiten de ruimtevaartkringen. Ook voor de gewone man en vrouw staan beelden van de ruimte en de manier waarop men zich het heelal en de sterren voorstelt synoniem met de Hubble Ruimtetelescoop. Juist deze telescoop heeft ons allen veel geleerd over wat de ruimte is. En over wat zij was, want de beelden die wij zien door de Hubble zijn foto's van het verleden. Licht reist immers maar zo snel als licht. En iets dat 10 miljoen lichtjaren van ons verwijderd is, laat zich dus zien zoals het 10 miljoen jaar geleden was.

De Hubble staat voor pure wetenschap en het lef om de ruimte in te gaan en dat samen maakt dat de Mars Society in de VS de eerste en felste supporter van een servicevlucht naar de Hubble is. Inmiddels zijn daar vele congresleden en ook de Nationale Wetenschappelijke Raad van de VS bijgekomen. Evenals talloze ruimtevaartgroeperingen en industrieën.

De Hubble ruimtetelescoop en de Mars Society staan voor een manier van leven en wetenschap bedrijven. De verwaarlozing van dit uitstekend ruimtegereedschap beschouwt de Mars Society als een misdaad tegen de wetenschap. Met het vertrek van O'Keefe als NASA topman hebben wij weer een sprankje hoop dat er leven zal zijn voor de Hubble na 2008.

Daarom ook zal dinsdag 8 maart om 20.00 uur op de maandelijkse bijeenkomst van de Mars Society (M3) in de Sterrenwacht 'de Sonnenborgh' te Utrecht de lezing gewijd zijn aan de Hubble Ruimtetelescoop.

Drs. Edwin Mathlener zal ons vertellen wat Hubble ons allemaal heeft geleerd over het heelal, over de sterren, over de oerknal. Met behulp van schitterende beelden zal hij voor alle geïnteresseerden begrijpelijk maken waarom de Hubble zo enorm belangrijk is geweest en nog steeds is. De Hubble heeft vriend en vijand verbaasd doen staan met haar beelden uit alle hoeken van het heelal. Nieuwe sterrenstelsels, zelfs hele nieuwe soorten hemellichamen, werden prachtig en haarscherp voor ons gevangen in hoge resoluties. Wat hebben we allemaal geleerd:

Leden van de Mars Society hebben gratis toegang, niet-leden betalen ¤ 6,-

De Hubble Ruimte Telescoop

Het Space Telescope Science Institute bevindt zich aan de Johns Hopkins Universiteit van Baltimore. De telescoop wordt aangestuurd vanuit het Goddard Space Flight Center in Greenbelt. De Hubble Ruimte Telescoop is sinds 1990 operationeel. Aanvankelijk kende de telescoop problemen met de scherpte van zijn foto's. Na een Spaceshuttle vlucht waarbij de spiegels van de Hubble werden verbeterd is de telescoop een bron van interessante beelden van ons heelal.

De Hubble Space Telescope draait zijn rondjes ver boven de verstorende effecten van onze Aardse atmosfeer op ongeveer 600 kilometer boven de Aarde. Op deze manier krijgen de astronomen via de wetenschappelijke instrumenten van de telescoop de helderste blik op de ruimte ooit. De camera's en spectrografen zijn hun elektronische ogen. De Hubble camera's verzamelen hun beelden op elektronische detectoren, zoals ook gebruikt worden in videocamera's. De Spectrografen breken het licht van sterren op in een regenboog van kleuren, net zoals een prisma het zonlicht in een de kleuren van de regenboog laat zien. Door deze kleuren zorgvuldig te bestuderen kunnen astronomen veel zaken van een ster te weten komen, zoals wat de temperatuur van een ster is, de beweging die zij maakt, haar samenstelling en haar leeftijd.

De Hubble gebruikt spiegels om scherp te stellen en om de lichtopbrengst te vergroten. De hoofdspiegel heeft een diameter van 2,5 meter en bevindt zich in een lange buis, die de weerkaatsing van het zonlicht en de weerschijn van de Aarde en Maan tegenhoudt. Zonnepanelen zorgen voor de energie die nodig is voor het gebruik van de telescoop. Via radioantennes kan Hubble communiceren met de vluchtleiding in het Goddard Vluchtleidingscentrum. Verschillende malen per dag krijgt de Hubble zo zeer gedetailleerde instructies. De hoofdcomputer vertaalt deze instructies in acties voor de instrumenten van de Hubble.

De sensoren van de Hubble houden de bewegingen van de telescoop 40 keer per seconde in de gaten. Immers alleen een perfect stilstaande telescoop kan zulke scherpe beelden opleveren als wij inmiddels gewend zijn van deze ruimtetelescoop. Indien er toch beweging optreedt, zorgen constant draaiende raderen door verandering van hun snelheid, opdat de Hubble soepel weer in positie komt.

Terwijl de Hubble sterrenstelsels en dergelijke in de ruimte bekijkt, zetten haar computers deze informatie om in lange reeksen van getallen. Deze digitale gegevens reizen als radiosignalen naar een communicatiesatelliet, die de informatie weer doorstuurt naar Goddard. Van daar reizen de metingen via een landlijn naar het Space Telescope Science institute, dat deze gegevens weer omzet in foto's en sterrenkundige observaties. De dagelijkse informatie die Hubble ons zendt, wordt opgeslagen op een optische computer schijf, die een unieke bron vormt voor huidige en toekomstige astronomen. De observaties van één dag zouden een encyclopedie met gemak kunnen vullen.

Tot nog toe worden iedere paar jaar onderhoudsmissies naar de Hubble Ruimte Telescoop uitgevoerd. Dit is van meet af aan ook de bedoeling geweest, omdat dit de mogelijkheid geeft de telescoop telkens te upgraden en zo aangepast te houden aan de moderne techniek. Ieder zo geplaatst nieuw instrument heeft het wetenschappelijk nut van de Hubble met minstens 10 keer vergroot. Daarnaast worden er tijdens een onderhoudsbeurt ook onderdelen vervangen die versleten zijn. Dat dit een veel goedkopere manier is dan telkens een geheel nieuwe telescoop te bouwen en te lanceren staat buiten kijf.

Tijdens de Shuttle missie 61 (STS-61) werd in december 1993 het eerste onderhoud aan de Hubble uitgevoerd. Er werden naast de nieuwe instrumenten ook een correctie-instrument geïnstalleerd dat een fout in de optische kwaliteit van de hoofdspiegel van de Hubble corrigeerde. Na de lancering in 1990 van de Hubble hadden de geleerden gezien dat de hoofdspiegel van de Hubble een fout bevatte, namelijk een afwijking in de vorm van de spiegel. De buitenste rand van de spiegel was te plat geslepen. Om precies te zijn 2,2 mikrometers, dat staat ongeveer gelijk aan 1/50ste van de dikte van een mensenhaar. Deze afwijking resulteerde in beelden die vaag waren omdat een deel van het licht van de sterren die werden bestudeerd verstrooid werd. De COSTAR (Corrective Optics Space Telescope Axial Replacement) corrigeerde deze afwijking effectief. COSTAR is een instrument ongeveer zo groot als een telefooncel, die 5 corrigerende spiegels bevat voor de 'Faint Object Camera', de 'Faint Object Spectrograaf' en de 'Goddard High Resolution Spectrograph'. Verder werd op deze vlucht de Wide Field Planetary Camera 2 geïnstalleerd. Dit was een upgrade van de eerste camera de WFPC1 vooral op het gebied van de ultraviolette metingen. De tweede onderhoudsmissie van februari 1997 verhoogde de productiviteit van de Hubble aanmerkelijk. Zo werd de capaciteit in het infrarood uitgebreid, waardoor wij nu ook de meeste verafgelegen delen van het heelal kunnen afzoeken. Deze Space Telescope Imaging Spectrograph (STIS) scheidt het licht dat de telescoop ziet in haar spectrale onderdelen. De STIS heeft twee-dimensionale detectoren die dit instrument 30 meer spectrale gegevens en zelfs 500 keer meer gegevens over het Heelal laat verzamelen dan voorheen. Vooral in de bestudering van supergrote Zwarte Gaten kunnen we hiermee veel meer.

Daarnaast geeft de Near Infrared Camera and Multi-Object Spectrometer (NICMOS) ons waardevolle informatie over de stoffige kern van sterrenstelsels en de vorming van sterren en planeten. NICMOS bestaat uit 3 camera's. NICMOS geeft beelden op de infrarode golflengten tussen 0,8 en 2,5 micrometer. Dat zijn veel langere golflengten dan het menselijk oog kan waarnemen. Door het uitdijen van het heelal is dat nodig, omdat deze beweging het licht in het heelal uitgezonden door zeer verwegstaande objecten verschuift naar infrarode golflengten. Zonder deze camera kan men deze objecten gewoon helemaal niet zien. Helaas is de NICMOS momenteel in afwachting van de installatie van een nieuw koelsysteem en daarom nu niet operationeel.

Ook in 1999 en 2002 werden onderhoudsmissie uitgevoerd met de Spaceshuttle.

In de door O'Keefe afgelaste onderhoudsvlucht van midden 2006 zou er opnieuw een upgrade van de Wide Field Planetary Camera plaats hebben gevonden. Deze WFPC3 kan licht in alle golflengten van ultraviolet naar bijna-infrarood beslaan. Daarnaast zou er nieuwe spectrograaf worden geplaatst: de Cosmic Origins Spectrografh, die veel gevoeliger is dan de eerdere ultraviolet spectrograaf. Het allerbelangrijkste aan deze onderhoudsmissie zijn de plaatsing van nieuwe gyroscopen ter vervanging van de versleten oude. Het zijn de gyroscopen die maken dat je heel nauwkeurig op een object kan richten. En juist dat nauwkeurige richten maakt de Hubble Ruimte Telescoop tot zo'n onmisbaar sterrenkundig instrument.

Het valt te hopen, dat de NASA op haar besluit terugkomt.

- De Mars Society in Nederland: www.marssociety.nl

- De Mars Society hoofdkwartier: www.marssociety.org

- Hubble Ruimte Telescoop: hubble.gsfc.nasa.gov

en : hubble.stsci.edu

- Voor instrumenten van de afgelaste service missie 4 van midden 2006: hubble.gsfc.nasa.gov/servicing-missions/sm4.html

Op deze pagina staan ook fact sheets voor de Cosmic Origins Spectrografh en de Widefield Camera 3:

- Voor beelden van Mars genomen door de Hubble: hubble.stsci.edu/newscenter/newsdesk/archive/releases/2003/22/image

- Goddard Space Flight Center: www.gsfc.nasa.gov

- Mars Exploration Rovers: marsrovers.jpl.nasa.gov/home/index.html

- Mars Express: www.esa.int/SPECIALS/Mars_Express

- Renders van Mars door Kees Veenenbos: www.Space4Case.com

en: home-1.worldonline.nl/~veenen/terragen/mars/mars.html

Voor meer informatie:
Artemis Westenberg
voorzitter
www.MarsSociety.nl
artemis@MarsSociety.nl
010 - 4510776 / 0626 09 0009