Waar blijft de tijd op Mars?

De datum en de tijd op Mars zijn hierboven weergegeven volgens de Rotterdamse kalender en de opgerekte 24-uurs klok. Er zijn veel meer klokken en vooral veel meer kalenders denkbaar, en in veel gevallen ook al bedacht. Een redelijk compleet overzicht is te vinden op Tom Gangale's MartianTimeWebsite.

Een Marsbewoner die zou proberen te rekenen met een Aardse klok en een Gregoriaanse kalender zou binnen de kortste keren zwaar overspannen zijn. Om maar eens wat te noemen: de zon zou elke dag drie kwartier eerder ondergaan... De NASA gebruikte dan ook bij de landingen van de Vikings in 1976 en de Pathfinder in 1997 al een primitieve Marskalender, door de dagen een naam te geven: sol 1, sol2, sol3… Waar de naam sol vandaan komt, valt niet meer te achterhalen, maar sindsdien is het een ingeburgerde term geworden voor een dag op Mars.

De landing van de Viking 1 op 14 juli 1976 is de belangrijkste gebeurtenis in de Moderne Marsiaanse Geschiedenis: het was de eerste geslaagde landing, waarbij voor het eerst foto's vanaf het oppervlak werden doorgeseind. Een ideaal moment om een kalender mee te laten beginnen. Al zou de eerste bemande landing nog beter zijn, maar dan zouden we nog geen kalender kunnen ontwerpen.

Om toekomstige discussies over het exacte begin van een nieuwe eeuw of een millennium te voorkomen, begint de Rotterdamse kalender, in tegenstelling tot de Gregoriaanse, met het jaar nul. Opvallend is wel dat het jaar 12, het dertiende jaar dus, het meest rampzalige was tot nu toe: de Climate Orbiter verbrandde in de atmosfeer, de Polar Lander stortte neer, en van de micro-sondes Scott en Amundsen werd nooit meer iets vernomen. Het noodlot laat zich niet foppen. Een prettige gedachte is dat het vanaf nu alleen maar beter kan gaan…

Langer jong blijven, eerder met pensioen

Een standaard Marsjaar heeft 668 sols, maar vaker nog zijn het er 669; zes van de tien jaren zijn een schrikkeljaar. Aangezien een Marsdag slechts ietsje langer duurt dan op Aarde (zie verderop) duurt een jaar op Mars dus bijna twee keer zo lang als bij ons. Ouder wordt je dus niet zo snel op de Rode Planeet. De midlife-crisis daarentegen komt al rond je twintigste en de pensioengerechtigde leeftijd valt voor de veertig.

Het lange jaar stelt de kalender-ontwerper voor het eerste dilemma: in hoeveel maanden verdelen we het jaar? Twaalf maanden, omdat dat aantal ons vertrouwd voorkomt? Of moet de lengte van een maand een beetje hanteerbaar zijn? De kalender van Robert Zubrin (verbeterd door Pete Kokh) doet nog iets heel anders: die heeft twaalf maanden van zeer ongelijke lengte (tussen 46 en 66 dagen) verband houdend met de asymmetrische omloopbaan van Mars.

De Rotterdamse kalender kiest voor 24 maanden van 28 dagen, een vertrouwde lengte; ons eigen februari heeft er tenslotte ook zoveel. 24 is een bijzonder getal: het is te verdelen in twee halve jaren, die ongeveer gelijk zijn aan een Aards jaar, maar ook in vier kwartalen, in zes sextalen, in acht octalen, in twaalf bimesters of zelfs in drie trialen. Handig voor wie bijvoorbeeld een tijdschrift uitgeeft dat niet elke maand verschijnt.

Maar 24 keer 28 is toch 672, zal de oplettende lezer constateren. Inderdaad, en daarom is iedere zesde maand een dag korter: maand 6, 12, 18 en 24 hebben 27 dagen. De schrikkeldag, die in 6 van de 10 jaren wordt toegevoegd komt aan het eind van de laatste maand; dan kan daar meteen een nationale feestdag van gemaakt worden.

Nooit meer hoofdpijn

De 28 dagen in iedere maand kunnen mooi onderverdeeld worden in 4 weken van 7 sols. Iedere poging die ooit ondernomen is een week met een ander aantal dagen in te voeren is jammerlijk mislukt. Een keus voor, pakweg, acht dagen zou ook een onoplosbaar conlict opleveren tussen werkgevers en werknemers: die achtste sol, wordt dat een vrije sol of een werksol? Gewoon zeven dagen dus.

En als in een maand van 28 dagen de eerste dag op een zondag valt, is ook de eerste van de volgende maand een zondag, evenals in de maand daarna. Een ongelofelijke verbetering. We hoeven nooit meer onze hersens te pijnigen met vragen als: op wat voor dag valt de 14de, of : wat voor datum is het vandaag ook al weer. Zo'n zogeheten eeuwigdurende kalender scheelt heel wat hoofdbrekens; de aspirine-fabrikanten zullen het merken aan hun dalende omzet.

En die 3 of 4 maanden van 27 dagen dan? Ja, die zouden bijna roet in het eten gooien. Daarom moet in die korte maanden ook de weekdag overgeslagen worden waar die 28ste dag op zou vallen. Na vrijdag de 27ste komt dus meteen zondag de 1ste. En omdat een werkweek van vier dagen maatschappelijk sneller geaccepteerd wordt dan een eendaags weekend, is die vrijdag een vrije dag, een "holisol".


klokje

Langer doorfeesten, langer uitslapen

Veel mensen zullen het gevoel hebben dat een Marsiaanse dag beter strookt met hun bioritme dan een Aardse dag. Een bewoner van Mars heeft per dag 39 minuten en 35 seconden extra; bijna veertig minuten die naar keuze besteed kunnen worden aan werken, feesten of slapen.

De voorstellen voor een Marsklok vallen in een aantal hoofdgroepen uiteen. Revolutionaire geesten geven de voorkeur aan een decimale klok: een dag onderverdeeld in tien uren, die dus ongeveer 2,5 Aardse uren duren. Ieder uur wordt onderverdeeld in honderd minuten (die daardoor weer wat dichter bij onze minuten komen te liggen) en iedere minuut in honderd seconden.

In Kim Stanley Robinson's Mars-trilogy houden de kolonisten de Aardse uren, minuten en seconden aan; na middernacht loopt de klok nog gewoon even door en pas na 24:39:35 volgt 0:00:00. Deze oplossing is uiterst charmant omdat zichtbaar is waar die extra tijd blijft. Maar hoe worden met dit systeem ploegendiensten ingeroosterd? En wie serieus gaat nadenken over de verdeling van Mars in tijdzones krijgt alsnog de hoofdpijn die de eeuwigdurende kalender juist voorkomen had…

De opgerekte 24-uurs klok boven aan deze pagina volgt een recht-toe-recht-aan oplossing: elke seconde wordt gewoon een fractie langer, waardoor de dag toch in 24-en te delen is (waardoor die 24 maanden in het jaar ook meteen een stuk logischer klinken) Het is wel verstandig om nieuwe namen voor de verschillende tijdseenheden te bedenken. Al was het maar om verwarring te voorkomen; we willen niet nog meer ruimteschepen kwijtraken…

Edgar Rice Burroughs, niet alleen de geestelijk vader van Tarzan maar ook schrijver van een aantal beroemde boeken over Barsoom -- zoals hij Mars noemde-- gebruikte voor seconde, minuut en uur respectievelijk de termen tal, xat en zode. Vooral die tal klinkt ons Nederlandstaligen natuurlijk bekend in de oren; zeker als een Amerikaan het uitspreekt...

Nog niet jarig?

Hoe oud ben ik op Mars? En wanneer ben ik jarig? Met de MarsDatum-Calculator zijn die vragen eenvoudig en snel te beantwoorden.

Datum op Aarde Datum op Mars
Dag Maand Jaar Sol MMaand MJaar
Datum
Tijd : : : :
Vul onder Datum op Aarde je geboortedatum in; klik op bereken--> om de bijbehorende Datum op Mars te krijgen. Verander het jaar in 13 of 14, klik op <--bereken en je weet wanneer je een feest kan geven. Denk er bij het optellen van je leeftijd aan dat er een jaar 0 was: als je geboren bent in het jaar -8 vier je in het jaar 13 je eenentwintigste verjaardag.

Nieuwe wereld, nieuwe namen

Ook de weekdagen en de maanden vragen om nieuwe namen; het hergebruiken van maandag en januari zou nog millennia lang tot misverstanden tussen Aardlingen en Marsianen leiden.

Veel kalenderontwerpers putten uit de Griekse of Romeinse mythologie (de Millenniumkalender) , uit de geschiedenis van astronomie en ruimtevaart (de Hollon-kalender), noemen hun maanden naar sterrenbeelden in het Latijn en of het Sanskriet (de Darian Calendar) of naar de kaarten van het tarotspel (de Hightower-kalender)

Dit zijn echter allemaal Aardse namen, die door overvloedig gebruik enige slijtage vertonen en ook teveel vastzitten aan een bepaalde cultuur. Een maagdelijke wereld als Mars, waarin een nieuwe samenleving en cultuur van de grond af opgebouwd kunnen worden, verdient iets nieuws.

In een nieuw namenstelsel kunnen bovendien wat ezelsbruggetjes worden ingebouwd om het makkelijker te maken 24 maanden in de juiste volgorde te onthouden. De maanden van de Rotterdamse kalender zijn daarom alfabetisch gerangschikt. Oneven maanden eindigen op een medeklinker, even maanden op een klinker. In elke vierde maand zit een d. En Marskinderen krijgen van hun ouders te horen dat ze veel vers fruit moeten eten "als de U in de maand is".

De varierende baansnelheid van Mars is af te lezen uit de lengte van de namen: als Mars snel gaat zijn de namen lang. Herfstnamen hebben acht letters, verdeeld over vier lettergrepen, zomermaanden en wintermaanden hebben zes letters en drie lettergrepen en de lentemaanden slechts vier letters en twee lettergrepen. Om aan te geven dat maand 6, 12, 18 en 24 (meestal) korter zijn hebben die vier ook een lettergreep en een letter minder dan hun "seizoensgenoten"

Na toepassing van alle ezelsbruggen blijven er nog wat letters over die gekozen zijn met als criteria: uitspreekbaarheid, welluidendheid en karakter.

Op dezelfde manier zijn de namen van de weekdagen tot stand gekomen, met het verschil dat een week minder aanknopingspunten biedt dan een jaar; de geheugensteuntjes blijven daar beperkt tot de alfabetische volgorde en een extra letter(greep) voor het weekend..


De Rotterdamse kalender is een variant van de Darische Kalender (Darian Calendar) ontwikkeld door Tom Gangale; het verschil zit 'm in de namen.

De klok bovenaan deze pagina en de MarsDatum-Calculator zijn gemaakt door Tom Gangale en Alan Hensel