De gullies van Mars

In de vorige nieuwsbrief spraken we de hoop uit dat het nieuwe Marsjaar beter zou verlopen dan het vorige, waarin twee NASA-sondes sneuvelden. De afgelopen maand is die wens in vervulling gegaan: wat er verder ook nog gebeurt: dit Marsjaar kan niet meer stuk! Ruim een week geleden haalde onze favoriete planeet zelfs de nationale dagbladen en TV-journaals. En deze keer is het goed nieuws: er is vloeibaar water op Mars.

Dat de polen voor een deel uit waterijs bestaan en dat er waterdamp in de atmosfeer voorkomt was al lang bekend. Maar bij het zien van de "gullies" (geulen) op een aantal foto's van de Global Surveyor lijkt er geen twijfel mogelijk: in een zeer recent verleden heeft er water gestroomd op de Rode Planeet. Oordeel zelf.

Overigens zijn er ook wetenschappers die nog een slag om de arm houden: volgens hen kan ook een andere vloeistof of zelfs een gas voor de geulen verantwoordelijk zijn.

De aanwezigheid van water vergroot de kans op leven in heden, verleden en toekomst. Als er ergens op Mars leven te vinden is dan is het wel op deze plekken. Maar ook een permanente basis kan natuurlijk het beste bij een bron gebouwd worden, want water is niet alleen op zichzelf al een eerste levensbehoefte, maar er kan ook waterstof en zuurstof uit gewonnen worden; waterstof kan met de kooldioxide in de atmosfeer reageren tot methaan, te gebruiken als raketbrandstof. En dat zuurstof buiten de aardse dampkring een waardevolle stof is hoeven we niemand uit te leggen…

Er zijn nog veel vragen te beantwoorden over de waterbronnen. De luchtdruk op Mars is zo laag dat vloeibaar water eigenlijk niet eens kan bestaan; het zou verdampen waar je bijstaat. Is het mogelijk dat de druk plaatselijk en/of tijdelijk veel hoger is? Of ligt het smeltpunt van het water veel lager door een hoog zoutgehalte? Vreemd is ook dat de geulen vooral aangetroffen worden op koude plaatsen: tussen de dertig en zeventig graden noorder- en zuiderbreedte en in beschaduwde hellingen.

En hoeveel water is er precies op Mars? Volgens een studie van de Universiteit van Arizona, gebaseerd op de verhouding tussen de verschillende waterstofisotopen in de atmosfeer, zou dat wel eens veel meer kunnen zijn dan tot nu toe werd aangenomen.

Kortom: als er ooit een reden was een team astronauten, of op zijn minst een vloot onbemande sondes naar Mars te sturen dan is het nu wel. Helaas is de kans dat dat op korte termijn gebeurt niet zo groot. Hoe vreemd het ook klinkt in de eenentwintigste eeuw, er kan geen landing uit gevoerd worden met een grotere nauwkeurigheid dan enkele tientallen kilometers. Daar komt bij dat men wat huiverig is te landen in de buurt van kraters, kloven en hellingen, ook al blijken juist dat de interessante plekken te zijn. Ook een rover die grote afstanden op eigen houtje af kan leggen moet nog ontwikkeld worden. Bovendien moet NASA nog steeds beslissen of er in 2003 een lander, een orbiter, of zelfs helemaal niets gestuurd wordt. Misschien zijn "wij" de Amerikanen wel voor: Colin Pillinger, wetenschappelijk leider van de Beagle-missie, onderdeel van de in 2003 te lanceren Mars Express, heeft laten weten te overwegen de Beagle te laten landen bij een van de bronnen op het noordelijk halfrond. En de orbiter van Mars Express heeft een radar-instrument aan boord waarmee de ondergrondse watervoorraden in kaart worden gebracht.

Op Internet is een nauwelijks nog bij te houden stroom publicaties op gang gekomen. Space.com brengt zelfs een "Continuing Coverage" alsof het CNN is dat bericht over de Golfoorlog. Maar ook MarsNews en MarsDaily staan vol met natte berichten.

Europa werkt samen

Op 3 en 4 juni vond in Luton, bij Londen, de eerste bijeenkomst plaats van Europese Mars Society-afdelingen. Aanwezig waren vertegenwoordigers van Engeland, Frankrijk, Duitsland, Polen, Oostenrijk, Zweden en Nederland.

Het doel van de bijeenkomst was het uitwisselen van ideeen en ervaringen en het onderzoeken van mogelijkheden tot samenwerking.

Ondanks de cultuurverschillen en taalproblemen die aan het licht kwamen waren alle deelnemers achteraf erg tevreden over het verloop van de gesprekken. En de vergadering leverde meteen een aantal concrete resultaten op. Zo zal er samengewerkt worden bij het opzetten van technische projecten, bij het uitbrengen van tijdschriften en andere publicaties en bij het produceren van T-shirts, buttons en ander propaganda-materiaal.

Verder werd afgesproken in oktober een Europese Mars-conventie te houden, een plaatselijke variant op de grote conventie in augustus in Toronto; de Britse en Nederlandse afdelingen overleggen nog over de locatie: bij hen of bij ons. En in het voorjaar van 2001 zal Robert Zubrin waarschijnlijk een toernee maken door een aantal Europese landen. Tenslotte is er een nieuwe bijeenkomst op de agenda gezet: in december zal in Munchen hoe de Europese samenwerking verloopt.

De Poolse vertegenwoordiger, Pjotr Moskal, schreef een uitgebreid verslag .

Belgie op non-actief?

Een van de zaken die de aanwezigen in Luton zorgen baarde is de stagnerende ontwikkeling in een aantal Europese landen: de zogenaamde inactieve afdelingen. Twee jaar geleden, op de oprichtingsconventie van de Mars Society, meldden zich voor de meeste Europese landen contactpersonen aan. Een aantal van hen lijkt inmiddels de moed te hebben opgegeven; vaak wordt er zelfs niet meer gereageerd op emails. Dat is vooral erg vervelend voor mensen die in hun land actief willen worden maar hun eigen vertegenwoordiger niet eens kunnen bereiken. Besloten is de betreffende personen/landen nog eenmaal aan te schrijven en bij blijvende radiostilte het initiatief bij aangrenzende landen te leggen.

Een van de landen waar het om gaat is Belgie. Ook na de herhaalde oproep heeft die afdeling niets van zich laten horen. Zuiderburen zijn voorlopig van harte welkom bij de Nederlandse afdeling, maar een land dat drie keer zoveel aan ruimtevaart uitgeeft als Nederland verdient natuurlijk een eigen afdeling. Als er Vlaamse nieuwsbrief-lezers zijn die daartoe initiatieven willen nemen dan horen wij dat graag.

Een snellere oversteek?

Met conventionele raketmotoren duurt een vlucht naar Mars minimaal zes maanden, ongeveer even lang als twee eeuwen geleden een reis naar Nederlands Indie duurde. Ongetwijfeld komt er ooit een tijd dat reizigers binnen een dag naar de Rode Planeet kunnen; in Indonesie ben je tenslotte tegenwoordig ook binnen vierentwintig uur.

De eerste stap in die ontwikkeling is niet zover meer weg. NASA maakte de afgelopen maand bekend te werken aan een plasma-motor die de reistijd kan verkorten tot drie maanden, een halvering dus. Het onderzoek vindt plaats in samenwerking met het bedrijf MSE Technology Applications uit Montana, waaraan ook ex-astronaut Franklin Chang-Diaz verbonden is.

Plasma wordt wel aangeduid als de vierde vorm waarin materie kan voorkomen, naast vast, vloeibaar en gasvormig; plasma is, populair gezegd, een soort gas waarvan de atomen hun electronen kwijt zijn. Voor het bereiken van de plasma- toestand is een temperatuur nodig van miljoenen graden; de belangrijkste uitdaging bij de ontwikkeling van de motor ligt dan ook in het werken met magnetische velden waarmee het plasma in bedwang gehouden wordt.

In tegenstelling tot conventionele raketmotoren levert de plasma-motor een permanente stuwkracht. Dit in tegenstelling tot een traditionele raket, die alleen in actie komt bij het overwinnen van de Aardse zwaartekracht, waarna het ruimtevaartuig zes maanden lang op een traject naar Mars dobbert.

Chang-Diaz hoopt dat rond 2004 een demonstratie-ruimtevlucht kan plaatsvinden waarmee het principe in de praktijk kan worden getest. Meer informatie bij Space.com

Discovery Channel sponsort poolbasis

Op 21 juni werd bekend dat de Mars Society er een grote sponsor bij heeft. Discovery Channel levert een substantiele financiele bijdrage aan het Mars Arctic Research Station, dat in juli in gebruik genomen zal worden op het Noord-Canadese Devon Island. In ruil voor de bijdrage verwerft Discovery Channel voor 2000 en 2001 de exclusieve mediarechten op alle activiteiten in het station. De zender zal deze zomer uitgebreid aandacht besteden aan de poolbasis in het wekelijks nieuwsoverzicht en in 2001 zal er iedere week een programma van een half uur aan het station gewijd zijn; verder zijn er dagelijkse uitzendingen gepland op de website van Discovery.

De laatste weken is er in de constructiehal in Colorado hard gewerkt aan de voltooiing van het cilindervormige bouwwerk. Door de inzet van een groot aantal vrijwilligers is die deadline gehaald. In de eerste week van juli wordt de constructie overgevlogen naar Devon Island, om daar opnieuw in elkaar gezet te worden. Spoedig daarna kan begonnen worden met het gebruik van de basis als laboratorium voor studie naar werkwijzen, apparatuur, menselijke aspecten en technieken zoals die een rol zullen spelen bij het echte werk, in de toekomst op Mars.

Marsjeugd bedenkt bumpersticker-leus

In de Verenigde Staten heeft de Mars Society een zeer actieve jeugdafdeling, die onder andere maandelijks een tijdschrift uitgeeft genaamd "The Martian Chronicles". Onlangs organiseerden de Mars-jongeren een wedstrijd met als doel een slogan te verzinnen voor een bumpersticker. De winnende slogan is enkele weken geleden bekend gemaakt: "I'd rather be driving a Mars Rover" De Australische afdeling heeft plannen daadwerkelijk bumperstickers te laten maken met de leus.

Enkele leuzen die het net niet geworden zijn: "This rover climbed Olympus Mons", "Martian, genetically modified and proud", "Radio a honk if you make your own air", "150 million miles from the nearest traffic jam" en "Mars would be a lot more lively if we were there"

Zonder er meteen een wedstrijd van te maken, willen we toch even kwijt dat ook wij open staan voor Nederlandstalige leuzen, al dan niet voor op bumpers. Geschikte leuzen maken er kans op de volgende editie van Voorwaarts Mars! te halen.

De geesten van Mars

Steeds meer popmusici gaan zich met Mars bezighouden (zie ook de vorige nieuwsbrief). Onlangs is bekend geworden dat rapper Ice T. en rockzangeres Courtney Love de hoofdrollen gaan spelen in de science-fiction-horrorfilm "Ghosts of Mars". De film, onder regie van John Carpenter, gaat over kolonisten die in het Mars van de tweeentwintigste eeuw achtervolgd worden door de geesten van vroegere bewoners van de planeet. De opnamen voor de film beginnen in augustus.

De Marslanding van 1986

De Engelse auteur Stephen Baxter is onder andere bekend is door zijn adembenemende boek "Titan", dat echter buiten het kader van deze nieuwsbrief valt (want Titan is, zoals wellicht bekend, een van de manen van Saturnus)

Baxter schreef ook "Voyage", een boek dat heel wat meer met Mars te maken heeft, hoewel slechts enkele bladzijden zich op de planeet zelf afspelen. "Voyage" gaat uit van een opvallend gegeven: bij de aanslag in Dallas in 1963 raakte John F. Kennedy slechts gewond en kwam zijn vrouw Jackie om het leven, zodat Cape Canaveral naar haar vernoemd werd. Kennedy maakt dus zelf nog mee hoe het doel dat hij 1961 stelde, een mens op de maan voor 1970, gehaald wordt bij de landing van de Apollo 11. De ex-president stelt de Amerikanen een nieuwe uitdaging: "to continue building our great ships, and fly them onward to Mars". Hij beschikt over zo'n authoriteit dat NASA er inderdaad voor kiest niet de Space Shuttle te ontwikkelen, maar in plaats daarvan het Apollo-programma voort te zetten. Ook het NERVA-onderzoek, in de jaren zestig opgezet om een nucleaire raketaandrijving te ontwikkelen, wordt voortgezet. In 1980 gaat het met die nucleaire motor behoorlijk mis, waarna NASA het toch maar weer probeert met conventionele raketten, aangevuld met een "slingshot" (een catapult-passage) bij Venus.

In maart 1986 landen drie astronauten in Mangala Vallis, in een landingsvaartuig genaamd Challenger (grapje van de auteur). Bij hun eerste stappen worden ze toegesproken door Ronald Reagan.

Het grootste deel van het verhaal gaat echter niet over de reis zelf en al helemaal niet over het verblijf op de planeet, maar over de gebeurtenissen tussen 1969 en 1986 die uiteindelijk tot de missie leiden.

Baxter heeft zelf ooit geprobeerd astronaut te worden en beschikt daardoor over een enorme kennis over het reilen en zeilen bij NASA. In Voyage komen alle zijden van het beroep van astronaut tot hun recht. Lezers noch hoofdpersonen worden door de schrijver gespaard: zo is er uitgebreid aandacht voor de problemen rond plassen en poepen in de ruimte. Ruimtevaart wordt door Baxter absoluut niet geromantiseerd…

Het klinkt geweldig, mensen op Mars, al in de jaren tachtig. Maar er moet een hoge prijs betaald worden: behalve de Space Shuttle worden ook het halve Apollo-programma, de Vikinglandingen en de Voyager-sondes geschrapt. En dat alles voor een kort verblijf van drie astronauten, zonder plannen voor een vervolg. Waarschijnlijk zou in Baxter's universum, na vijftien jaar stagnatie, in 1998 alsnog de Mars Society zijn opgericht…

Baxter krijgt voor "Voyage" juichende kritieken van lezers, zoals blijkt op de recensiepagina van amazon.com

Tot slot

Onze website is in juni uitgebreid met een pagina gewijd aan Mars Direct, het scenario waarbij in 2008 de eerste mensen op Mars kunnen zijn. Op http://www.marssociety.nl/direct.html is te lezen hoe dat in zijn werk gaat.

Onze volgende bijeenkomst staat gepland voor vrijdag 28 juli. De locatie laten we even afhangen van de woonplaats van de deelnemers, dus als je daar invloed op wil uitoefenen, geef je dan op bij fransGEENSPAMmarssociety.nl (vervang zelf GEENSPAM door @ )

Voorwaarts Mars! - de maandelijkse nieuwsbrief van Mars Society Nederland
gratis abonnement